🎖️ W Czasie Teraźniejszym Nie Można Określić

W wielu formach koniugacyjnych nie ma zróżnicowania rodzaju, np. w czasie teraźniejszym: chłopiec czyta / kobieta czyta / dziecko czyta, choć w czasie przeszłym: chłopiec czytał / kobieta czytała / dziecko czytało. Tryby Każda forma czasownikowa użyta w orzeczeniu wyraża posta-wę nadawcy wobec komunikowanej treści. Postawa ta Po włosku możemy wyróżnić w czasownik trzy podstawowe końcówki: -are, -ere, -ire, które służą jako „szkielet” – wzór odmiany we wszystkich czasach po włosku, nie tylko w czasie teraźniejszym. Mówimy tu oczywiście o bezokolicznikach, czyli czasownikach nieodmienionych przez żadną osobę, jak np. niech ( język polski) [ edytuj] ? /i. (1.1-2) nieodm. (1.1) Niech pan pójdzie za mną. (1.1) Niech ona tu przyjdzie. (1.2) Niech ja go tylko dorwę! (1.1) Wyjątkowo niech pojawia się także w odniesieniu do 1. os. lp w takich zwrotach, jak np. niech mnie kule biją, których nie można traktować dosłownie jako rozkaźniki, oraz w takich Czas teraźniejszy – le présent. tylko 3 czasowniki są nieregularne w 2 os. l. mn. (vous dites, vous faites, vous êtes); reszta ma zawsze końcówkę « ez ». wyróżniamy 3 grupy czasowników francuskich podzielonych ze względu na końcówkę bezokolicznika. Odpowiednie dla nich końcówki są przedstawione poniżej. czasowniki III Present Simple pytania w 15 minut. Zresetuj hasło. Opinie: Aktywny Angielski. stają się łatwiejsze, gdy już poznasz ich budowę i nauczysz się je stosować w praktycznych kontekstach. Więcej zdań w tym czasie teraźniejszym znajdziesz. prosty, który używamy do opisywania tego, co dzieje się w Twoim życiu. , zwyczajach i wszelkich Autor zapewnił nam kilka ciekawych i zaskakujących zwrotów akcji, a zakończenie również było tak przemyślane by nas zaskoczyć. Akcja powieści dzieje się w czasie teraźniejszym. Jest bardzo mało odniesień do przeszłości, wspomnień. Książka jest napisana w dość specyficzny sposób, który nie każdemu może odpowiadać. Niezwykła teofania Boga. Bóg mówi do apostołów z obłoku, podobnie jak mówił w czasie chrztu w Jordanie, kiedy głos z nieba oznajmiał: „Ty jesteś moim Synem umiłowanym, którego sobie upodobałem” (Łk 3,22). Teraz jednak głos z obłoku nie jest kierowany do Jezusa, ale do apostołów. Zadanie: określ formę gramatyczną czasowników Rozwiązanie:wybudził gt 3 osoba liczby pojedynczej, rodzaj męski , czas przeszły stali gt 3 osoba liczby mnogiej, rodzaj męskoosobowy, czas przeszły śpisz gt 2 osoba liczby pojedynczej, rodzaju nie można określić, czas teraźniejszy idziemy gt 1 osoba liczby mnogiej, czas teraźniejszy zachęcał gt 3 osoba liczby pojedynczej, rodzaj TEMAT 5 Mein Alltag (Mój dzień powszedni) W tym temacie znajdziecie: czas zegarowy i pory dnia, czynności wykonywane w ciągu dnia, "Mój dzień" – opis w czasie teraźniejszym Präsens i przeszłym Perfekt. 1. Tryb łączący można stosować, między innymi gdy w zdaniu nadrzędnym występuje czasownik wyrażających wolę, rozkaz, życzenie, powątpiewanie, żądanie, obawę, unikanie, np. chcę, by wysłał list w miejsce nieprawidłowego chcę, że wyśle list, lub gdy zdanie nadrzędne jest przeczące [13], np. nie nalegam, by wysłał list . W opowiadaniu można użyć obok czasowników w czasie teraźniejszym czasowników w czasie przeszłym. W tekście opowiadania powinny się znajdować wyrazy, które pozwalają zasygnalizować zwroty akcji, np. nagle, wtem. niespodziewanie. Zastosowane w opowiadaniu argumenty należy zapisywać w oddzielnych akapitach. Ważne, by w zakończeniu cztery. Cyfry arabskie oznaczają liczebnik w mianowniku (1 – oznacza jeden, 7 – oznacza siedem); jeśli postawimy po nim kropkę to wówczas staje się liczebnikiem porządkowym tzn. 1. znaczy „pierwszy”, 5. oznacza „piąty”, a nie „pięć”. 2. Tytuły rozdziałów piszemy wyjustowane do lewej strony (nie na środku strony), ASFS1M. Home Sztuka, Kultura, KsiążkiJęzyk Polski blocked zapytał(a) o 15:28 Czego nie można określić w czasie teraźniejszym ? To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać 1 ocena Najlepsza odp: 100% 1 0 Odpowiedz Najlepsza odpowiedź Eweliiik odpowiedział(a) o 15:30: rodzaju Odpowiedzi odpowiedział(a) o 15:30 Czasownika dokonanego. ♥ ємσ ρяιη¢єѕѕ ♥ [Pokaż odpowiedź] Uważasz, że znasz lepszą odpowiedź? lub zapytał(a) o 20:40 Jakiej informacji gramatycznej nie można podać przy czasownikach w czasie teraźniejszym?.? Jest zadanie:Ze swojego opowiadania wypisz 5 czasowników w czasie terażniejszym i spróbuj określić ich formy fleksyjne, tak jak w ćwiczeniu 1. Jakiej informacji gramatycznej nie można podać przy wypisanych czasownikach?(Ćw 1 to tabela [po kolei] CZASOWNIK, OSOBA, LICZBA, RODZAJ, CZAS) Pomocy ? :O Jeśli śledzicie mnie na Facebooku, to nie umknął pewnie waszej uwadze post, w którym postanowiłam wypisać kilka słów z tekstu „Pippi börjar skolan”. Pośród nich znalazło się sporo czasowników. O czasownikach, tych, które wypisałam i nie tylko tych, warto jest wiedzieć jednak trochę więcej niż to jakie są ich bezokoliczniki. Z tego powodu ten oraz kilka innych artykułów, które pojawią się na blogu w przyszłości, będzie poświęconych właśnie tej części mowy. Czym jest czasownik? Krótkie przypomnienie czym czasownik w ogóle jest. Czasownikiem nazywamy słowo, które opisuje jakąś czynność albo stan, w którym się znajdujemy, np.: „iść" czy „być". Bez niego niemożliwe byłoby opisanie co robiliśmy albo co zamierzamy robić. W języku polskim taki niepozorny czasownik może przyjmować naprawdę wiele różnych form, które zależą od tego, kto daną czynność wykonuje, kiedy ją wykonuje i czy dana czynność została zakończona. Podstawowa forma czasownika, czyli taka, z której nie możemy wywnioskować chociażby jaki czas ma na myśli autor zdania, nazywamy bezokolicznikiem. Bezokolicznikami są na przykład słowa „mrugać” czy „malować”. Czasowniki w języku szwedzkim Na szczęście w języku szwedzkim czasowniki nie przyjmują aż tylu różnych form jak w języku polskim. Pewnie jednak zauważyliście, że niestety i tak zdarza się szwedzkim czasownikom co rusz wyglądać trochę inaczej. Opiszę tu więc, jakie szwedzkie czasowniki przyjmują formy i co dana forma oznacza w praktyce. Kiedy uczymy się czasowników, zwykle pierwszą formą jaką poznajemy jest Infinitiv, czyli bezokolicznik i to właśnie czasowniki w postaci Infinitiv znalazły się w poście o Pippi. Pomimo tego, że bezokoliczniki nie niosą ze sobą żadnych dodatkowych informacji, to jednak przydają się przy budowie zdań. Infinitiv rozpoznać można po tym, że czasami zapisywany jest razem z „att” tak jak „att gå” czy „att skriva”, co jednak nie jest regułą. Infinitiv nie jest wbrew pozorom formą podstawową. Formą podstawową jest Imperativ i to tą formą posługujemy się kiedy chcemy coś komuś rozkazać lub zakazać (w dalszej części tekstu czasowniki w formie Impreativ oznaczone będą wykrzyknikiem). Czasowniki w formie Imperativ są zastosowane na przykład w następujących zdaniach: „Sväng till vänster efter korsningen.” (Skręć w lewo za skrzyżowaniem), „Gå inte där!” (Nie idź tam!). Poza tym mamy jeszcze trzy formy czasowników, nazywane Presens, Preteritum i Supinum, które mają znaczenie, kiedy chcemy określić czas wykonania danej czynności. Niestety nie ma jednej uniwersalnej metody tworzenia tych form od wszystkich szwedzkich czasowników. Od niektórych czasowników nowe formy tworzymy prosto, poprzez dodanie odpowiednich końcówek do formy Imperativ, ale są też takie czasowniki, od których nie możemy tworzyć nowych form posługując się sztywnymi regułami. Z tego powodu tworzenie nowych form czasowników czyli ich odmiana, po szwedzku böjning, może nie być najprzyjemniejszą częścią przygody ze szwedzkim. Naukę odmiany czasowników można sobie jednak ułatwić, wiedząc, że czasowniki w języku szwedzkim dzielą się na 4 podstawowe grupy. Czasowniki leżące w obrębie każdej z grup mają podobne właściwości i często ich nowe formy tworzy się w podobny sposób. Ale o tym w niedalekiej przyszłości. Najpierw przybliżę wam, kiedy stosować poszczególne formy czasowników. Presens Czasowniki w formie Presens zawsze występują w zdaniu w powiązaniu z zaimikiem osobowym (przed lub po nim) lub nazwą wykonawcy czynności i używamy ich głównie kiedy mówimy o teraźniejszości, na przykład w zdaniach "Hon är snäll", "Katten äter maten". Tej formy używamy jednak także, gdy: mówimy o zjawiskach, faktach, które są niezmienne i uznane za prawdziwe np.: "Vatten kokar vid 100 grader". mówimy o przyszłości, np.: "I morgon åker jag till Polen". (Podobnie jak w języku polskim. Możemy opisać przyszłe zdarzenia za pomocą czasownika w czasie teraźniejszym. "Jutro jadę do Polski" zamiast "Jutro będę jechała do Polski".) Uwaga: w szwedzkim są też inne sposoby wyrażania przyszłości. mamy na myśli czynności, wydarzenia, które się powtarzają. Na przykład codziennie zaczynające się o tej samej porze lekcje, "Lektionerna börjar klockan 9". Preteritum i Supinum Zarówno forma Preteritum jak i Supinum służą do wyrażania przeszłości, istnieją jednak pewne różnice w tym, kiedy można je zastosować. Przede wszystkim czasownik w Preteritum występuje w zdaniach "samotnie" jedynie z wykonawcą czynności, tak jak dzieje się to w przypadku czasownika w formie Presens. Czasownik w formie Preteritum stosujemy, gdy: mówimy o czynności zakończonej, wykonanej w konkretnym czasie w przeszłości. Kilka przykładów: "Kasia sov hela dagen i går" Kasia spała wczoraj cały dzień. Wynika z tego zdania, że już nie śpi. Zdanie zawiera też informację, że wydarzyło się to wczoraj. "För två år sedan flyttade Karin till Stockholm" Dwa lata temu (wiemy kiedy) Karin przeprowadziła się do Sztokholmu. Czynność jest skończona czyli już się nie przeprowadza. "Förra året bodde Tomek i Kraków" W zeszłym roku (wiemy kiedy) Tomek mieszkał w Krakowie i czynność ta została zakończona, czyli prawdopodobnie mieszka już gdzieś indziej. Z kolei czasownik w formie Supinum stosujemy w czasach Perfekt i Pluskvamperfekt. Gdy używamy któregoś z tych czasów, czasownik w formie Supinum nie stoi już w zdaniu "sam". W czasie Perfekt czasownik poprzedzony jest przez czasownik "har" natomiast w czasie Pluskvamperfekt przed czasownikiem stoi również "har" ale w formie Preteritum - "hade". Kiedy stosujemy czas Perfekt? Jaka jest różnica pomiędzy tym czasem a czasem Preteritum, skoro obydwa wyrażają przeszłość? Otóż czas Perfekt stosujemy, gdy: mówimy o czymś co wydarzyło się w przeszłości, ale dokładny czas nie jest istotny, mówimy o aktywności, która rozpoczęła się w przeszłości i trwa nadal albo jej skutki są nadal ważne dla teraźniejszości. Przykłady: "Den här veckan har det inte regnat mycket." W tym tygodniu nie padało dużo. Mamy na myśli wydarzenie z przeszłości, które nie wydarzyło się w konketnym momencie. Poza tym jego skutki nadal są istotne w teraźniejszości. "Vi har känt varandra i ett år nu." Znamy się od roku. Poznaliśmy się rok temu i znamy się nadal, czyli "czynność" nadal trwa. "I år har jag pluggat väldigt mycket" W tym roku uczyłam się naprawdę dużo. Nie jest istotne to, kiedy dokładnie się uczyłam. Ważna jest czynność. No to o co chodzi z Pluskvamperfekt? Pluskvamperfekt stosujemy, kiedy odnosimy się do czynności, która została zakończona, zanim wydarzyło się coś innego. Czyli chyba można powidzieć, że jest to czas zaprzeszły. Przyjrzyjmy się zdaniom: "Han hade ätit innan Sofia kom" Zjadł zanim przyszła Sofia. "Vi åkte till Polen förra året, men Svensson hade redan varit där" Pojechaliśmy do Polski zeszłego lata, ale Svensson już tam był. "De hade läst alla recensioner innan Henrik bokat hotellet" Przeczytali wszystkie recenzje zanim Henrik zarezerwował pokój w hotelu. Czas Pluskvamperfekt stosujemy także, gdy: chemy powiedzieć, że coś mogłoby się wydarzyć, czyli tzw. tryb przypuszczający, w niektórych konstrukcjach: Om det inte varit så halt på vägen hade jag varit hemma i tid. Jeżeli nie byłoby tak ślisko na drodze to byłbym w domu na czas. No to dobrnęliśmy do końca. Do omówienia w temacie została jeszcze grupa czasowników, które nie wyglądają do końca jak typowe czasowniki, ale o tym w jednym z kolejnych wpisów. Vi hörs! Spis treści aneksu | Język polski | Indeks:Hasła w języku polskim Czasowniki określają czynność lub stan. Tylko czasowniki mogą występować jako orzeczenie zdania. W języku polskim występuje wiele form czasowników. Czasowniki polskie podlegają koniugacji, czyli odmianie przez osoby i czasy. W Wikisłowniku znajdują się tabele koniugacji, które umożliwiają samodzielne utworzenie odpowiednich form czasownika. Przy każdym haśle znajduje się odnośnik do odpowiedniej koniugacji. W tym artykule zostały omówione wszystkie formy czasownika. Zobacz: koniugacja I ~ II ~ III ~ IV ~ Va ~ Vb ~ Vc ~ VIa ~ VIb ~ VIIa ~ VIIb ~ VIIIa ~ VIIIb ~ IX ~ Xa ~ Xb ~ Xc ~ XI Czasowników używa się w trzech trybach: oznajmującym (lub orzekającym, deklaratywnym; łac. indicativus), przypuszczającym (łac. potentialis) i rozkazującym (łac. imperativus). W języku polskim tryb oznajmujący może wystąpić w czterech czasach: teraźniejszym, przeszłym, przyszłym i zaprzeszłym. Czas zaprzeszły jest obecnie rzadko używany. Aspekt dokonany i niedokonany Czasownik w aspekcie niedokonanym wyraża ciągłość danej czynności. Czasownik w aspekcie dokonanym wyraża fakt, że czynność została zakończona lub będzie zakończona w przyszłości. Większość czasowników w aspekcie niedokonanym ma swój odpowiednik z aspektem dokonanym. Często utworzenie czasownika dokonanego wymaga tylko dodania odpowiedniego przedrostka ("robić" → "zrobić", "czytać" → "przeczytać"), ale wiele czasowników tworzy swój aspekt dokonany przez zmianę tematu ("zarabiać" → "zarobić", "wyczytywać" → "wyczytać"). Dodatkowo, osobną grupę czasowników stanowią czasowniki wielokrotne, które oznaczają częste powtarzanie danej czynności. Odmieniają się zwykle wg koniugacji VIII (VIIIa i VIIIb). Przykładami takich czasowników są np. "czytywać", "pisywać", "bywać", "pijać" itd. Nie wszystkie czasowniki (szczególnie nieprzechodnie, zob. niżej) mają swój odpowiednik w czasowniku wielokrotnym (np. "biegać", "pływać", "robić"); pozostałe tworzą czasownik wielokrotny od formy niedokonanej ("czytać" → "czytywać"). Bezokolicznik Bezokoliczniki są podstawowymi formami czasownika, jednak rzadko występują samodzielnie w zdaniu. Forma bezokolicznika podawana jest zawsze w słownikach. Po formie bezokolicznika można poznać, do której koniugacji dany czasownik należy. Polskie bezokoliczniki kończą się literą -ć, na przykład "pisać", lub (rzadziej) -c, na przykład "móc". Tryb oznajmujący W trybie oznajmującym mówca podaje wykonywaną czynność jako istniejącą lub uważa, że jest ona istniejąca. Czynność może być wykonana w przeszłości (czas przeszły), w przyszłości (czas przyszły), obecnie (czas teraźniejszy) lub w przeszłości, przed innym omawianym zdarzeniem (czas zaprzeszły). Czas teraźniejszy W czasie teraźniejszym wyróżnia się trzy osoby, każda w liczbie pojedynczej lub mnogiej: 1. osoba (lp. "ja", lm. "my"), 2 osoba (lp. "ty", lm "wy"), 3. osoba (lp. "on", "ona", "ono", lm. "oni", "one"). Od rodzaju wykonawcy czynności (rzeczownika lub zaimka) zależy forma czasownika, która będzie użyta. W czasie teraźniejszym nie ma rozróżnienia, czy wykonawca czynności jest rodzaju męskiego, żeńskiego, nijakiego, męskoosobowego lub niemęskoosobowego. Przykład: Zosia pije kawę. Mechanik pije kawę. Czasowniki dokonane nie tworzą form czasu teraźniejszego. Czas przeszły W czasie przeszłym należy dodatkowo uwzględnić rodzaj wykonawcy czynności. Przykład: Zosia piła kawę. Mechanik pił kawę. Wszystkie czasowniki tworzą formy czasu przeszłego. Czasowniki niedokonane wyrażają, że czynność była zaczęta, ale mogła nie zostać zakończona. Przykład: Robiłem pracę domową, ale nagle pies wyrwał mi zeszyt i zjadł. Tutaj podmiot zaczął robić pracę domową, ale z pewnych powodów jej nie dokończył. Fakt, że użyto czasownika w aspekcie niedokonanym, nie oznacza, że czynność nie była dokończona: Robiłem pracę domową, ale nagle pies mi wyrwał zeszyt. Zabrałem mu go, dokończyłem pracę i dostałem z niej piątkę. Czasownik dokonany określa, że czynność została wykonana do końca: Robiłem pracę domową, ale nagle pies mi wyrwał zeszyt i zjadł. Tutaj pies bezpowrotnie zabrał zeszyt i zjadł. Zeszytu nie można już odzyskać. W zdaniach utworzonych w czasie przeszłym dozwolone jest użycie formy 3 osoby lp. lub lm. jako orzeczenia, dalszą część odpowiedniej końcówki może zaś przyjąć dowolny inny wyraz w zdaniu. Taki wyraz uzyskuje pewne wzmocnienie znaczenia: Powiedziałem, że to właśnie zrobiliśmy. – końcówka 3. os. lm. -ili, końcówka 2. os. lm. -iliśmy Powiedziałem, że tośmy właśnie zrobili. – nacisk na "to". Powiedziałem, że to właśnieśmy zrobili. – nacisk na "właśnie". Powiedziałem, że to myśmy właśnie zrobili. – nacisk na "my" (nikt inny, tylko my!). Można również dołączyć końcówkę do spójnika "że": Powiedziałem, żeśmy to (my) właśnie zrobili. – nieco silniej zaakcentowany fakt wykonania czynności. Błędem jest natomiast dołączanie końcówki do partykuły "że" niepełniącej funkcji ekspresywnej: Powiedziałem, że to żeśmy (my) właśnie zrobili. Forma bezosobowa czasu przeszłego Ta forma czasownika wyraża sam fakt wykonania czynności, ale uniemożliwia określenie jej wykonawcy. Przykład: Zasadzono drzewa. Czyli: Ktoś zasadził drzewa, ale nie wiadomo kto. Czas zaprzeszły Czasu zaprzeszłego używa się do podkreślenia, że jedna czynność została wykonana lub była wykonywana przed wykonywaniem innej czynności. Do konstrukcji tego czasu używa się czasownika "być" w odpowiedniej formie czasu przeszłego oraz samego czasownika w czasie przeszłym. Przykład: Ojciec kupił był samochód, a potem go sprzedał. W przykładzie ojciec kupił samochód wcześniej, niż go sprzedał. Obecnie użycie czasu zaprzeszłego zanika i poprawna jest również forma z użyciem w obu zdaniach czasu przeszłego: Ojciec kupił samochód, a potem go sprzedał. gdyż na następstwo zdarzeń wskazuje słowo "potem". Pominięcie czasu zaprzeszłego może jednak prowadzić do pewnych niespójności logicznych, np. w przypadku, kiedy stosujemy spójnik "i": Wszedłem i zamknąłem drzwi. W tym przypadku ze zdania wynika, że podmiot jednocześnie wszedł i zamknął drzwi, chociaż intuicja podpowiada, że najpierw wszedł, a potem zamknął drzwi. Formy czasu zaprzeszłego są za to powszechnie stosowane w trybie przypuszczającym (zob. niżej). Czas przyszły Czasowniki dokonane tworzą czas przyszły prosty. Zdanie w czasie przyszłym prostym wyraża pewność mówcy, że wykonawca czynności wykona ją do końca: Zapalę papierosa. On pójdzie do szkoły. W czasie przyszłym prostym nie ma rozróżnienia między rodzajem gramatycznym wykonawcy czynności. Czasowniki niedokonane tworzą czas przyszły złożony, powstały przez użycie słowa "być" w odpowiedniej formie czasu przyszłego i danego czasownika w czasie przeszłym. Taka konstrukcja wyraża pewność, że czynność będzie wykonywana, ale nie wiadomo, czy zostanie zakończona: Jerzy będzie robił zaległą pracę, ale nie wie, czy ją dziś zrobi. Anna będzie robiła zaległą pracę, ale nie wie, czy ją dziś zrobi. Zamiast czasownika w czasie przeszłym można użyć bezokolicznika: Jerzy będzie robić zaległą pracę, ale nie wie, czy ją dziś zrobi. Anna będzie robić zaległą pracę, ale nie wie, czy ją dziś zrobi. We wszystkich przykładach "zrobi" jest formą czasu przyszłego prostego. Tryb rozkazujący Tryb rozkazujący wyraża polecenie skierowane do podmiotu zdania, aby wykonał jakąś czynność. W języku polskim czasowniki tworzą formy trybu rozkazującego przez zmianę swoich końcówek dla 2. osoby lp. i lm. oraz dla 1. osoby lm. W 3. osobie lp. i lm. używa się formy: "niech" (podmiot) czas przyszły prosty/teraźniejszy Czasu przyszłego prostego używa się dla czasowników dokonanych, a teraźniejszego – dla niedokonanych. Przykłady: Niech on przyjdzie! Niech Pan poczeka! Niech oni się nie ruszają! Tryb przypuszczający Tryb przypuszczający wyraża niepewność mówcy co do faktu zaistnienia czynności. Do tworzenia trybu przypuszczającego używa się końcówki -by. Końcówkę tę zawierają w sobie również wyrazy "gdyby", "jeśliby". Może być również dodana do zaimków rozpoczynających zdanie podrzędne. Czasownik przyjmuje odpowiednią formę swojego czasu przeszłego dla trzeciej osoby (liczby pojedynczej lub mnogiej). Końcówka -by ulega odmianie, w zależności od osoby: 1. osoba: lp. -bym; lm. -byśmy 2. osoba: lp. -byś; lm. -byście 3. osoba: lp. -by; lm. -by Przykłady: Jeśli chcielibyście to kupić, to chętnie to sprzedam. = Jeślibyście chcieli to kupić, to chętnie to sprzedam. Czy znalazłby się tu ktoś, kto by to umiał? = Czy znalazłby się tu ktoś, kto umiałby to? Gdybyście chcieli, to moglibyście to zrobić. = Gdybyście chcieli, tobyście mogli to zrobić. W trybie przypuszczającym mówiący może odnosić się do wydarzeń, które mogą zajść obecnie (tzw. tryb przypuszczający potencjalny), lub do wydarzeń, które mogły być wykonane w przeszłości (tryb przypuszczający nierzeczywisty). Odnosząc się do zdarzeń z przeszłości, należy użyć konstrukcji analogicznej do czasu zaprzeszłego z trybu oznajmującego. W zdaniu: Gdybyś poszedł do pracy, mielibyśmy pieniądze. mówiący wyraża sugestię, że adresat wiadomości (podmiot) może (w tej chwili) iść do pracy i prawdopodobnie będą z tego pieniądze – możliwość czynności występuje w trybie przypuszczającym potencjalnym. Jest to odpowiednik czasu teraźniejszego i przyszłego z trybu oznajmującego. W zdaniu: Gdybyś poszedł był do pracy, mielibyśmy pieniądze. mówiący odnosi się do sytuacji przeszłej (tryb przypuszczający nierzeczywisty): podmiot mógł jakiś czas temu pójść do pracy, ale tego wtedy nie zrobił¹). Wówczas teraz byłyby pieniądze. Jest to odpowiednik czasu przeszłego i teraźniejszego z trybu oznajmującego. ¹) uwaga: to, że podmiot nie wykonał czynności wtedy, nie oznacza, że nie mógł jej wykonać później. Imiesłowy Imiesłowy występują jako orzeczenia w zdaniach, a określają drugą czynność wykonywaną równocześnie przez podmiot. Imiesłowy przysłówkowe określają samą czynność jako wykonywaną równocześnie z czynnością podaną w orzeczeniu, a imiesłowy przymiotnikowe – podmiot jako wykonawcę innej czynności. Imiesłów przymiotnikowy czynny oznacza czynność, jaką wykonuje podmiot równocześnie z inną czynnością. Imiesłów taki tworzą czasowniki niedokonane. Przykład: Oglądający mecz Stefan nie ma czasu dla żony. Orzeczeniem jest czasownik "mieć" ("ma"). Stefan nie ma czasu dla żony. Jednocześnie jest on wykonawcą drugiej czynności: ogląda mecz. Ta druga czynność jest wykonywana jakby w tle; istotą zdania jest to, że Stefan nie ma czasu dla żony. Imiesłów przymiotnikowy bierny oznacza, że podmiot jest celem innej czynności, wykonywanej na nim przez kogoś lub coś innego. Imiesłowy takie tworzą czasowniki niedokonane: Oglądany przez niego mecz absorbuje całą jego uwagę. Tutaj podmiotem jest "mecz", a orzeczeniem czasownik "absorbować" ("absorbuje"). Główną część zdania stanowi fakt, że mecz absorbuje uwagę Stefana. Jednocześnie mecz jest celem innej czynności: "oglądać" – jest oglądany. Imiesłów przymiotnikowy przeszły oznacza, że czynność podmiotu została wykonana przed główną czynnością. Imiesłów ten tworzą czasowniki dokonane: "Szkoda, że telewizor nie jest popsuty" – myśli żona Stefana. W pierwszym zdaniu podmiotem jest słowo "telewizor", orzeczeniem - "być" ("jest"). Imiesłowem przeszłym jest czasownik "popsuć" ("popsuty"). Gdyby telewizor był popsuty, to samo popsucie musiałoby się odbyć wcześniej. Imiesłów przysłówkowy współczesny określa czynność jako wykonywaną równolegle z inną. Imiesłowy te tworzą czasowniki niedokonane: Marząc o tym, żona Stefana robi mu awanturę. Podmiotem jest "żona Stefana", orzeczeniem – "robić" ("robi"). Jednocześnie czynność odbywa się równolegle z inną" z "marzeniem" o czymś. Imiesłów przysłówkowy uprzedni określa czynność, która została wykonana przed inną czynnością. Imiesłowy te tworzą czasowniki dokonane i często jest przyczyną czynności głównej: Usłyszawszy wiele nieprzyjemnych słów, Stefan posłusznie zgadza się wyłączyć telewizor. Podmiotem jest "Stefan", orzeczeniem – "zgadzać się" ("zgadza się"). Przed "zgadzaniem się" zaszła jeszcze inna czynność: Stefan "usłyszał" coś, co sprawiło, że doszło do zgody. Imiesłowy przymiotnikowe odmieniają się jak przymiotniki (deklinacja). zobacz też: Przymiotniki w języku polskim. Rekcja Rekcja to inaczej rząd czasownika. Wiele czasowników "rządzi" dopełnieniem, nadając mu formę w określonym przypadku. Większość polskich czasowników rządzi biernikiem. Czasowniki te, gdy są zaprzeczone lub użyte w zdaniu, które z kontekstu jest zaprzeczone, rządzą dopełniaczem, np.: Oglądam wystawę. Nie oglądam wystawy. Pozostałe czasowniki rządzą tym samym przypadkiem zarówno, gdy nie są, jak i gdy są zaprzeczone: Zapobiegł nieszczęściu. Nie zapobiegł nieszczęściu. Strona czynna, zwrotna i bierna Strony nie określają wzajemnego stosunku podmiotu i dopełnienia. Strona czynna określa, że to podmiot jest wykonawcą czynności: Mechanik naprawia samochód. Strona bierna określa, że podmiot jest celem czynności, wykonywanej przez coś/kogoś innego: Samochód jest naprawiany przez mechanika. Stronę bierną tworzy się przez użycie słowa "być" w odpowiedniej formie oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego lub (w czasie przeszłym i przyszłych) przez słowa "być" i "zostać" z imiesłowem przymiotnikowym biernym lub przeszłym. Czasowniki, które tworzą stronę bierną, nazywa się przechodnimi, a czasowniki, które nie tworzą strony biernej – nieprzechodnimi. Strona zwrotna występuje, gdy podmiot jednocześnie jest odbiorcą skutków czynności. Czasowniki, które tworzą stronę zwrotną, nazywa się zwrotnymi. W języku polskim wszystkie takie czasowniki występują z zaimkiem zwrotnym "się". Jerzy zamknął się w pokoju. Podmiot wykonał czynność zamknięcia na sobie samym. Rzeczowniki odczasownikowe (gerundia) Od czasowników można utworzyć rzeczowniki, będące nazwami wykonywanych czynności. Przykład: czytać → czytanie, robić → robienie. Idę do szkoły, wyszedłbym z pracy, umówię się z koleżanką, kup mi wafelki – chociaż różni je czas, tryb i osoba, wszystkie te zwroty zawierają czasownik. To właśnie czasownik pozwala nam nazywać czynności w zdaniach. Forma czynna czy bierna, liczba pojedyncza czy mnoga, tryb rozkazujący czy przypuszczający, czasownik dokonany czy niedokonany… Mnogość jego podziałów może przyprawić o zawrót głowy. Dziś przychodzimy z małą ściągą. Oto wszystko, co warto wiedzieć o czasowniku! Czasownik – definicja i informacje ogólne Dobrze wiedziećCzasownik jest jedną z części mowy (nie mylić z częściami zdania!), zaraz obok rzeczownika, przymiotnika czy przysłówka. Jego zadaniem jest nazywanie czynności. Wróćmy na chwilę do przykładów ze wstępu. Wszystkie słowa, które zostały poniżej pogrubione, są właśnie czasownikami: Idę do szkoły Wyszedłbym z pracy Umówię się z koleżanką Kup mi wafelki Już na pierwszy rzut oka zapewne widzisz jednak, że nieco się od siebie różnią. Głównym i najbardziej popularnym podziałem czasowników jest podział na czynności, które trwają lub trwały i zostały przerwane oraz te, które się zakończyły lub dopiero zakończą. Według tego podziału możemy wyróżnić czasowniki dokonane oraz czasowniki niedokonane. Przejdźmy do omówienia każdego z nich. Czasowniki dokonane i niedokonane, czyli aspekt czasownika Chociaż na początku może się to wydawać nieco skomplikowane, to zasada jest prosta. Czasowniki dokonane to te, w których czynność już się zakończyła. Co ważne, mogą mówić o czynności zakończonej zarówno w przeszłości, jak i w przyszłości. Na przykład: Kiedyś napiszę powieść (przyszłość) Ugotowałam wczoraj przepyszną zupę (przeszłość) Sprzątnę cały pokój, jak zjem kolację (przyszłość) Czasowniki niedokonane trwają lub trwały, ale opisywana czynność się nie zakończyła (lub nie zakończy). Innymi słowy, mówią o trwaniu czynności (zarówno w przyszłości, teraźniejszości, jak i przyszłości). Na przykład: Będę pisać powieść na komputerze (przyszłość) Gotowałam wczoraj zupę podczas oglądania serialu (przeszłość) Sprzątam swój pokój, ale nie obiecuję, że skończę to dzisiaj (teraźniejszość)Dobrze wiedzieć Podziału na czasowniki dokonane i niedokonane nie należy mylić z czasami (przeszłym, teraźniejszym i przyszłym)! Czasowniki dokonane mogą występować zarówno w czasie przeszłym, jak i przyszłym. Czasowniki niedokonane występuję w czasie przeszłym, przyszłym oraz teraźniejszym. Żeby uprościć sobie ten podział czasowników, dobrze jest zapamiętać zasadę, że czasowniki trzymają się w parach. To znaczy, że zwykle czasownik występuje zarówno w wersji dokonanej, jak i niedokonanej. Zobacz to na przykładach: Czasowniki w czasie przeszłym pisałam (czasownik niedokonany) – napisałam (czasownik dokonany) gotowaliśmy (czasownik niedokonany) – ugotowaliśmy (czasownik dokonany) wyłączał (czasownik niedokonany) – wyłączył (czasownik dokonany) Czasowniki w czasie przyszłym będę rysował (czasownik niedokonany) – narysuję (czasownik dokonany) będziesz oglądać (czasownik niedokonany) – obejrzysz (czasownik dokonany) będą skakać (czasownik niedokonany) – skoczą (czasownik dokonany)Odmiana czasownika Jeśli rozumiesz już podział na czasowniki dokonane i niedokonane, czas podwyższyć poprzeczkę. Przejdźmy do odmiany czasownika. Każdy czasownik odmienia się bowiem przez osoby, liczby i rodzaje, a także występuje w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym, w różnych trybach i stronach. Przyjmuje też formy imiesłowowe. Brzmi strasznie? Spokojnie! Już wszystko wyjaśniamy. Czasowniki odmieniają się przez:rodzaje;osoby;liczby;czasy;tryby;strony; Odmiana przez osoby, liczby i rodzaje Odmiana przez osoby dotyczy wykonawcy czynności. Żeby określić osobę, musisz zadać sobie pytanie: kto tę czynność wykonuje? Czyli kto jest podmiotem? W języku polskim wyróżniamy trzy osoby: pierwsza osoba w liczbie pojedynczej i mnogiej, czyli ja oraz my (np. widzę, gramy, kroimy, wiem) druga osoba w liczbie pojedynczej i mnogiej, czyli ty oraz wy (np. widzisz, lubisz, rozumiecie, karmicie) trzecia osoba w liczbie pojedynczej i mnogiej, czyli on, ona, ono oraz oni (np. jedzie, skaczą, pije, robią)Dobrze wiedzieć Podstawową formą czasownika jest bezokolicznik. Nazwę bierze stąd, że nie występuje w żadnej osobie. Zwykle kończy się on na -ć: np. śpiewać, tańczyć, jeść, widzieć, rozumieć. Od tego, w jakiej osobie odmienia się czasownik, zależeć będzie bezpośrednio, w jakiej liczbie się odmienia. Częściowo omówiliśmy to przed chwilą. Chodzi oczywiście o liczbę pojedynczą oraz liczbę mnogą. Liczba pojedyncza ja: głaszczę, pragnę, kocham ty: siedzisz, widzisz, słyszysz on, ona, ono: je, czyści, śmieje się Liczba mnoga my: rozmawiamy, pozujemy, piszemy wy: kupujecie, klikacie, żonglujecie oni, one: znają, lubią, rozumiejąDobrze wiedzieć W wielu innych językach określanie w zdaniu osoby jest konieczne dla zrozumienia jego sensu. Na przykład w języku angielskim czasowniki nie odmieniają się przez osoby i liczby (poza wyjątkiem w 3 osobie liczby pojedynczej, kiedy do czasownika dodaje się końcówkę -s lub -es). W języku polskim nie musimy określać, kto wykonuje daną czynność. Nie mówimy więc zazwyczaj: ja czytam, ty lubisz, on widział, tylko po prostu: czytam, lubisz, widział. Wielu obcokrajowcom, którzy uczą się polskiego, sprawia to niemałą trudność. Czasowniki w czasie przeszłym w trzeciej osobie odmieniają się również przez rodzaje: męski, żeński, nijaki, męskoosobowy oraz niemęskoosobowy. Liczba pojedyncza rodzaj męski: Jan widział, mężczyzna powiedział, pies szczekał, kran przeciekał; rodzaj żeński: Marta znała, dziewczynka płakała, owca beczała, lampa świeciła; rodzaj nijaki: dziecko skakało, kocię miauczało, koło się turlało, biurko mnoga rodzaj męskoosobowy: panowie krzyczeli, strażacy gasili, kucharze gotowali; rodzaj niemęskoosobowy: babcie się śmiały, bydlęta klękały, góry się wiedzieć Odmiana czasowników przez liczby występuje wyłącznie w czasie przeszłym oraz trybie przypuszczającym, np. uczniowie powtarzaliby klasę, miałoby to sens, dziewczyny widziałyby zmiany. Odmiana przez czasy O tym podziale wspomnieliśmy krótko przy okazji rozdziału czasowników na dokonane i niedokonane. Odmiana czasowników nie ma jednak nic wspólnego z tym, czy dana czynność została skończona, czy trwała. Odmiana przez czasy dzieli czasowniki na te występujące w czasie przeszłym (które działy się w przeszłości np. miesiąc temu rozmawiałem z mamą), czasie teraźniejszym (które dzieją się teraz, np. w tym momencie widzę chmury) i czasie przyszłym (które dopiero będą się działy, np. jutro pomacham ci na do widzenia). Przejdźmy do przykładów. Weźmy na tapet wdzięczny czasownik jeść. Odmiana czasownika niedokonanego jeść w czasie przeszłym: Liczba pojedyncza (ja) jadłem, jadłam (ty) jadłeś, jadłaś (on, ona, ono): jadł, jadła, jadło Liczba mnoga (my) jedliśmy, jadłyśmy (wy) jedliście, jadłyście (oni, one) jedli, jadły Podobnie sprawa będzie wyglądać w przypadku jeść w formie dokonanej, czyli zjeść w czasie przeszłym: Liczba pojedyncza (ja) zjadłem, zjadłam (ty) zjadłeś, zjadłaś (on, ona, ono): zjadł, zjadła, zjadło Liczba mnoga (my) zjedliśmy, zjadłyśmy (wy) zjedliście, zjadłyście (oni, one) zjedli, zjadły Jak czasownik jeść odmienia się w formie niedokonanej w czasie przyszłym? Liczba pojedyncza (ja) będę jeść, będę jadł, będę jadła (ty) będziesz jeść, będziesz jadł, będziesz jadła (on, ona, ono): będzie jeść, będzie jadł, będzie jadła, będzie jadło Liczba mnoga (my) będziemy jeść, będziemy jedli, będziemy jadły (wy) będziecie jeść, będziecie jedli, będziecie jadły (oni, one) będą jeść, będą jedli, będą jadły Jak nietrudno zauważyć, w tej formie czasownik pojawia się wraz ze słowem będzie w różnej odmianie, w zależności od osoby. W tym przypadku mówimy więc o czasie przyszłym złożonym – bo składa się z dwóch wyrazów. Zobacz to na przykładach zdań: O której będziecie wracać? Nie będę z tobą rozmawiał. Będziesz to jeszcze jadła? Będziemy meldować się na czas. A oto jak nasz czasownik jeść odmienia się w czasie przyszłym w formie dokonanej: Liczba pojedyncza (ja) zjem (ty) zjesz (on, ona, ono): zje Liczba mnoga (my) zjemy (wy) zjecie (oni, one) zjedzą Sam widzisz, że ta odmiana jest najmniej skomplikowana, bo czasownik w tym przypadku jest taki sam dla każdej z płci. Jeśli czasownik w czasie przyszłym nie potrzebuje dodatkowego słowa będzie, mówimy, że występuje w czasie przyszłym prostym. Oto kilka przykładów: O której wrócisz? Nie porozmawiam z tobą. Zjesz to dzisiaj? Zameldujemy się na czas. Podsumowując, czasownik niedokonany w czasie przyszłym występuje jako czasownik przyszły złożony (bo składa się z dwóch wyrazów). Z kolei czasownik dokonany w czasie przyszłym określamy jako czasownik w czasie przyszłym Chyba zrobiło się za prosto. Czas sprawę nieco skomplikować. Za chwilę poznasz bowiem oboczności. Aby mógł je zrozumieć, musimy jednak najpierw omówić budowę czasownika. To jak z działaniem komputera. Nie zrozumiesz tego, jak działa, jeśli nie poznasz elementów jego wnętrza oraz ich funkcji. Czasownik składa się z tematu oraz końcówki. Temat nie podlega odmianie i jest stałą częścią wyrazu. Z kolei końcówka się odmienia. Przykłady? Proszę bardzo. Weźmy pod lupę czasownik liczyć. Część licz- jest tutaj tematem. Wygląda identycznie dla każdej osoby, niezależnie od tego, czy to ja licz-ę owce, bo nie mogę zasnąć, ty licz-ysz tylko na siebie, czy ona będzie licz-yć na palcach zadanie z matmy. Zauważ jednak, że końcówka zmienia się w zależności od osoby: Liczba pojedyncza (ja) licz-ę (ty) licz-ysz (on, ona, ono): licz-y Liczba mnoga (my) licz-ymy (wy) licz-ycie (oni, one) licz-ą Wydaje się proste, prawda? W końcu dokładnie tak odmieniają się czasowniki, marz-yć, słuch-ać, dąs-ać, ką-sać czy plą-sać. Ale nie zawsze tak jest. Co na przykład z czasownikiem piec? W końcu ty pieczesz, ale ja już piekę: Liczba pojedyncza (ja) piekę (ty) pieczesz (on, ona, ono): piecze Liczba mnoga (my) pieczemy (wy) pieczecie (oni, one) pieką Jeżeli w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz trzeciej osobie liczby mnogiej cz zamienia się w k, mówimy o oboczności. Obocznością będzie również zamiana na przykład o na e (niosę -> niesiesz). Wszędzie tam, gdzie poza końcówką odmianie podlega również temat czasownika, występuje oboczność, a taki temat nazywamy tematem obocznym. Dobrze wiedzieć Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie. Jeśli dla usprawnienia wypowiedzi, konieczne jest zmodyfikowanie nie tylko końcówki, ale również tematu, mamy do czynienia z obocznością lub tematem obocznym. Odmiana przez tryby Skoro omówiliśmy już odmianę czasownika przez osoby, liczby, rodzaje i czasy, pora na tryby. W języku polskim wyróżniamy tryb orzekający, tryb przypuszczający/warunkowy oraz tryb rozkazujący. W końcu czasem zjadłbyś obiad, czasem jesz obiad, a czasem prosisz kogoś, mówiąc do niego: jedz obiad. Omówmy kolejno każdy z trybów. tryb orzekający – to najbardziej podstawowy tryb czasownika. Służy do określania faktów lub planów, zarówno w przeszłości, teraźniejszości, jak i przyszłości. Na przykład: W każdej sytuacji liczę na siebie. W 2012 roku miałeś 10 lat. Za rok o tej porze nadal będziemy się spotykać. Jak sam widzisz, nie ma tu mowy o żadnym gdybaniu, pytaniu, snuciu planów, rozkazywaniu czy proszeniu kogoś o coś. tryb przypuszczający/warunkowy – za jego pomocą mówimy o czynnościach, które mogą lub mogłyby zostać wykonane. Nieważne, czy jest to rzeczywiście możliwe, czy nie. Na przykład: Zjadłbym dziś na obiad zupę pomidorową. Gdyby się dało, polecielibyśmy na słońce. Dzieci poszłyby na spacer, ale jest fatalna pogoda. Napiłbyś się herbaty? Czasowniki w trybie przypuszczającym podlegają odmianie przez osoby i rodzaje. Weźmy na tapet czasownik kupić. Liczba pojedyncza (ja) kupiłbym, kupiłabym (ty) kupiłbyś, kupiłabyś (on, ona, ono): kupiłby, kupiłaby, kupiłoby Liczba mnoga (my) kupilibyśmy, kupiłybyśmy, (wy) kupilibyście, kupiłybyście (oni, one) kupiliby, kupiłybyDobrze wiedzieć W czasownikach w trybie przypuszczającym cząstka -by jest ruchoma. Oznacza to, że może się „odpinać” od czasownika i funkcjonować samodzielnie. Możemy więc powiedzieć: Kupiłabym samochód, ale żaden mi się nie podoba lub chętnie bym kupiła samochód, ale żaden mi się nie podoba. Oba zdania znaczą dokładnie to samo i oba są poprawne. tryb rozkazujący – wbrew swojej nazwie nie musi zawsze oznaczać rozkazu. Czasowników w trybie rozkazującym używamy też do wydawania poleceń, żądań lub próśb. Na przykład: Niech on trzyma lepiej język za zębami. Mów proszę nieco głośniej, bo słabo cię słyszę. Natychmiast wracajcie do sali! Dobrze wiedzieć Z uwagi na to, że czasownik w trybie rozkazującym zawsze odnosi się do innej osoby lub osób, nie występuje on w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Nie występuje również w rodzajach: zarówno do mężczyzny, kobiety, jak i dziecka będziemy używać dokładnie tej samej formy. Nie występuje też w czasie przeszłym, gdyż dotyczy przyszłości lub teraźniejszości. Zwróć jednak uwagę, że język polski jest bardzo rozbudowany, a prośby czy żądania można wyrazić na wiele sposobów. Nie każdy z nich będzie trybem rozkazującym! Zobacz poniższe przykłady. Natychmiast oddaj mi portfel! Masz mi natychmiast oddać portfel! Widzisz różnicę? W obu zdaniach nakazujemy komuś oddać portfel. W pierwszym pojawia się słowo oddaj, czyli jest to czasownik w drugiej osobie liczby pojedynczej (ty) w trybie rozkazującym. Z kolei w drugim zdaniu czasownik oddać jest bezokolicznikiem. Osobę, do której mówi nadawca, określa słowo masz (ty). Zdanie jest rozkazem, ale nie jest to tryb rozkazujący. Dobrze wiedzieć Uwaga na pułapkę! Jeśli powyższe zdanie z portfelem skierujemy do trzeciej osoby liczby pojedynczej (np. do Tomka), zdanie w trybie rozkazującym będzie brzmieć: Niech Tomek natychmiast odda mi portfel! Wersja z bezokolicznikiem, czyli Tomek ma mi natychmiast oddać portfel, nie będzie trybem rozkazującym. Strona czynna i strona bierna, czyli odmiana przez strony Bez zbędnego rozwodzenia się: czasowniki w języku polskim dzielimy na czynne i bierne. Przejdźmy od razu do przykładów. Zwróć uwagę, że zdanie opisuje dokładnie tę samą sytuację, jednak coś innego dzieje się z czasownikiem: Kamil pobił Jacka. Jacek został pobity przez Kamila. W obydwu przypadkach to Kamil bił, a Jacka bito. Nie masz jednak wrażenia, że zamiarem nadawcy był w obu przypadkach nieco odmienny przekaz? Jeśli tak, to masz rację. Spróbujmy wyobrazić sobie tę sytuację. W pierwszym zdaniu to Kamil jest wykonawcą czynności. Wydaje nam się przez to osobą nieco ważniejszą, to na nią zwracamy uwagę. Być może takie zdanie wypowiedział kolega Kamila, który relacjonował znajomemu, co Kamil robił poprzedniego wieczoru? W drugim zdaniu to Jacek jest ważniejszy. To on został pobity. To zdanie mógłby powiedzieć na przykład kolega Jacka, który opowiadał tę historię jego zaniepokojonej mamie. Pobity Jacek jest ważniejszy niż fakt, kto to zrobił. strona czynna czasownika – występuje, kiedy podmiot jest wykonawcą czynności, czyli Kamil, który bije Jacka, mama, która piecze tort czy dzieci, które bawią się lalkami. strona bierna czasownika – występuje, kiedy to podmiot nie jest wykonawcą czynności, a jej obiekt, czyli Jacek, który został pobity, tort, który został upieczony czy lalki, którymi bawiły się dzieci. Czasowniki nieprzechodnie Co prawda większość czasowników może występować w formie czynnej oraz biernej, ale nie wszystkie. Jak bowiem na stronę bierną zamienić czasowniki: złościć się, cieszyć się lub uśmiechać się? Takie czasowniki nazywamy czasownikami nieprzechodnimi. Te, które się odmieniają (np. bić, czesać czy jeść) nazywamy z kolei czasownikami przechodnimi. Dobrze wiedzieć Zapewne kojarzysz słynne zdanie: On obszedł stół, czyli stół został przez niego…? Ten przykład jest doskonałą, łatwą do zapamiętania ilustracją klasycznego czasownika nieprzechodniego. Czasowniki niewłaściwe Oddzielną grupę czasowników stanowią te, które opierają się klasycznej definicji. Czasowniki niewłaściwe (nie mające cech czasownika, a nie błędne!) to takie, które nie podlegają odmianie - zawsze występują w tej samej formie Przykłady: można, trzeba, wolno, warto, widać, słychać, szkoda, wstyd, żal, strach, brak, czas, pora, uchodzi, trzeba, wypada. Nie wolno dotykać przewodów elektrycznych! Pora spać. Nie wypada chodzić do szkoły w stroju kąpielowym. Słychać, że zbliża się burza. Czasownik zwrotny Na koniec omówmy jeszcze przykład czasownika zwrotnego. Czym charakteryzuje się czasownik zwrotny? Można to bardzo szybko zapamiętać: czasownik zwrotny „zwraca się” bowiem w kierunku osoby, która opisuje daną czynność. Łatwo rozpoznasz go po konstrukcji, zawierającej słowo się. Przejdźmy zatem do przykładów: Myję się codziennie rano. (czyli ja myję siebie) Ubierasz się już czy nie? (czyli ty ubierasz sam siebie, a nie kogoś) Ona czesze się przed pójściem spać. Wykąpaliśmy się w jeziorze. Posmarowałbyś się kremem czekoladowym, gdybym ci za to zapłacił? Chłopcy doskonale się dziś wiedzieć Uwaga na wyjątek! Istnieją czasowniki, które występują z "się", ale nie są czasownikami zwrotnymi. Łatwo je rozpoznać, gdyż nie występują w języku polskim bez części się. Przykładem może być czasownik uśmiechać się. Możemy uśmiechać się do kogoś, ale nie możemy uśmiechać kogoś. Ten czasownik różni się więc chociażby od czasownika widzieć się. Możemy bowiem widzieć się z kimś lub widzieć się w lustrze, ale możemy również widzieć kogoś.

w czasie teraźniejszym nie można określić